Kính khoanh vùng ung thư, dao mổ biết “nhìn” ung thư và mũi điện tử ngửi được mùi
ung thư - đó là vài món “đồ chơi” thời công nghệ cao hứa hẹn giúp mấy ông bác
sĩ “xử đẹp” nỗi ám ảnh của nhân loại.
Nhuộm bệnh nhân
Cắt khối u là cách rất phổ biến hiện
nay trong điều trị ung thư. Đó cũng là cách thường xuyên... không thành công.
Ấy là vì rất khó để khoanh vùng chính xác khối u. Đôi khi rất nhiều mô lành bị
cắt lây, trong khi tế bào ung thư thì vẫn sống sót, tiếp tục “ngao du” khắp cơ
thể, khiến một thời gian sau bệnh nhân phải quay lại phòng mổ hoặc lắm lúc đi
thẳng ra... nghĩa trang.
Chẳng hạn ở bệnh ung thư vú, đến 20%
bệnh nhân ở Anh và 40% bệnh nhân Mỹ phải mổ lần 2, theo BBC. Tìm cách vạch mặt
chỉ tên tất cả những chỗ tế bào ung thư đang chơi trò trốn tìm vẫn là cuộc vật
lộn vất vả của mấy ông bác sĩ và các nhà khoa học.
Kính thông minh là một trong những
công nghệ mới nhất giúp khoanh vùng khối u. Đó là con đẻ của bác sĩ người Mỹ
Samuel Achilefu. Để kính thông minh phát huy tính... thông minh, trước khi phẫu
thuật, bác sĩ sẽ “nhuộm” bệnh nhân bằng tiêm dung dịch chứa peptide - một loại
protein vào cơ thể họ. Thuốc nhuộm sẽ không chuyển cả cơ thể bệnh nhân sang màu
xanh, đỏ, tím, vàng mà tự động đi tìm các tế bào ung thư mà bám dính vào đó,
khiến nó phát sáng theo kiểu “lạy ông tôi ở bụi này”. Cả tế bào tiền ung thư
cũng bị peptide “nhuộm sáng”.
Nhưng đừng tưởng khối u sẽ nhấp nháy
sáng rỡ như đèn màu ở quán cà phê. Nó phát sáng ở một bước sóng mà mắt thường
chẳng thể thấy được. Thế nên mấy ông phù thủy áo blouse trắng mới cần thêm món
đồ chơi gắn trên mắt, vốn chứa một thiết bị cảm biến đặc biệt có thể nhìn được
thứ ánh sáng này, cho phép họ tha hồ bứng hết mấy gốc ung thư, không cần xâm
lấn tới các “thường dân vô tội”.
Hiện công nghệ kính thông minh chỉ
mới được thử nghiệm trên bệnh nhân ung thư vú và da, tuy nhiên nó được đánh giá
là đầy hứa hẹn, bởi thuốc nhuộm cũng vạch mặt chỉ tên được tế bào ung thư tuyến
tiền liệt, phổi, ruột kết, tuyến tụy...
Gắn mắt vào dao mổ
Sở dĩ món đồ chơi mang tên iKnife của
mấy ông bác sĩ phẫu thuật nhìn thấy được đâu là tế bào ung thư, đâu là tế bào
khỏe mạnh là vì nó được gắn cái mũi ngửi được mùi ung thư, thứ mùi mà mũi bác
sĩ chịu chết. Một nhóm khoa học gia của Trường hoàng gia London (Anh) đã “chế”
ra iKnife với mục tiêu tương tự như kính thông minh: khoanh vùng chính xác khối
u.
iKnife là loại dao mổ dùng nhiệt vẫn đang được sử dụng phổ biến
khắp thế giới. Thứ khác biệt là cái mũi công nghệ cao được gắn vào dao có khả
năng ngửi được trong tích tắc mô mà con dao đang chạm vào là ung thư hay không
ung thư. Chính xác là nó ngửi khói bốc ra khi dao nhiệt chạm vào da thịt bệnh
nhân, phân tích và cho kết quả chỉ trong vòng có vài giây.
Bác sĩ Zoltan Takats, người phát
minh ra loại dao này hoan hỉ: “Nó đưa ra kết quả gần như là ngay lập tức, cho
phép các phẫu thuật gia cắt bỏ khối u ở mức độ chính xác chưa từng có trước
đây”.
Máy ngửi ung thư
Loài động vật 2 chân thông minh nhất
hành tinh xưa nay vẫn tự hào vì khả năng vượt trội so với tất cả các động vật
khác, cả động vật từ hai đến mấy chục chân. Nhưng xét ở khả năng đánh hơi thì
bá chủ trái đất vẫn còn thua xa lũ cẩu (cơ quan thụ cảm khứu giác của người ở
mức chừng 5 triệu, trong khi con số này ở lũ cẩu là 300 triệu!). Thế nên nhà
nghiên cứu George Preti thuộc Trung tâm giác quan hóa học Monell ở Philadelphia
(Mỹ) mới phối hợp với một cơ sở huấn luyện chó để luyện 4 chú cẩu chuyên đi
ngửi mùi... ung thư buồng trứng. Kết quả chính xác đến hơn 90%.
Tuy nhiên, mục tiêu của các nhà
nghiên cứu không phải là tuyển dụng lũ chó, cho chúng khoác áo blouse trắng mà
ngày ngày vào khoa ung thư của bệnh viện làm việc. Họ sẽ dựa vào chúng để xác
định ra “mùi đặc trưng” của bệnh ung thư buồng trứng, từ đó tạo ra thiết bị cảm
biến nhận diện được thứ mùi này. Chính các mũi điện tử này mới được đưa vào
bệnh viện.
Nhà nghiên cứu Preti giải thích cơ
thể luôn sản sinh ra nhiều hóa chất bốc hơi ra không khí trong quá trình trao
đổi chất tự nhiên. Các tế bào ung thư có cơ chế trao đổi chất khác với tế bào
bình thường, từ đó phóng thích ra những hóa chất khác biệt mang mùi khác biệt.
Với khứu giác giới hạn, con người
không ngửi được sự khác biệt đó nhưng loài chó thì có. Và ung thư buồng trứng
chỉ là một ví dụ đơn lẻ trong quá trình nghiên cứu phát hiện ung thư, vốn mở rộng
ở nhiều loại ung thư khác nhau.
Một trong những điều thú vị nhất là
mũi chó ngửi được mùi ung thư ở giai đoạn rất sớm, khi người bệnh chưa có triệu
chứng gì khác thường, từ đó hứa hẹn kết quả điều trị khả quan.
Mùi
của bệnh tật
Đoán bệnh dựa trên mùi
cơ thể không phải là điều gì mới mẻ mà trong suốt lịch sử y học. Mùi hơi thở,
nước tiểu, phân và các chất dịch khác từ cơ thể vẫn được mấy ông bác sĩ dùng
để chẩn bệnh. Dưới đây là mùi của một số loại bệnh được tổng hợp trong tài liệu
khoa học mang tên Tiến bộ trong công nghệ mũi điện tử được phát triển cho ứng
dụng y sinh học:
|
Kiều Oanh (Tin nóng Online)